Category Archives: Appreciative Inquiry

De stad … als klaslokaal

FullSizeRenderZaterdagochtend, ik loop door de stad. Ruik de geuren, hoor de geluiden, zie mensen zich haastig door de volle markt persen. Anderen lijken alle tijd te hebben, maken praatjes, staan minuten lang kramen te bekijken. Inwoners van een stad. Wie zijn die mensen eigenlijk, wat boeit ze, wat drijft ze? Wat is er mogelijk als ze samen leren? Als al die verschillende disciplines, vaardigheden, leeftijden, ervaringen samen gaan leren. Kun je leren uit de school halen en teruggeven aan de stad? Een pleidooi voor de stad als klaslokaal.

De weg terug

In mijn beeld-denkend brein schieten filmische fragmenten van mogelijke leersituaties voorbij. Denk je eens in wat een impact dat kan hebben. Ik daag je uit, zoek een terras, lekker in de zon, kijk rond. Pak een bierviltje en schrijf de voorbij schuivende thema’s eens op! Mobiliteit, diversiteit, ondernemerschap, virtual reality, marketing, duurzaamheid, maar ook uitsluiting, armoede versus rijkdom, gezondheid, jeugd versus ouderdom. Wat zou er gebeuren als we de straat als leerportaal bestempelen.

Ooit leerden we op straat. In de werkplaatsen, bij de Gilden, bij meesters en onder de mensen. Om goede redenen hebben we het leren verplaatst naar instituties, naar professionals die ons leerden leren. Het leren werd efficiënt, werd genormeerd en zong zich langzaam los van de praktijk! Zo kan het dat we over veel alledaagse zaken nu leren vanuit boeken. We ons handelingsonbekwaam voelen in de normaalste zaken.

Vanuit de schoolbanken leren we kijken naar het leven om ons heen. Zou het niet geweldig zijn als de we dagelijkse werkelijkheid beet konden pakken op die plekken waar die werkelijkheid ontstaat? De werkelijkheid zien, waarderen, beoordelen en er vragen over stellen? Kijken welke theoretische benaderingen, welke methodieken ons kunnen helpen bij ons denken, ons doorgronden. Zou dat niet veel meer verbinding geven? Zou het niet prachtig zijn als we het leren voor een gedeelte weer teruggeven aan de dagelijkse werkelijkheid? De stad, het dorp, het milieu, de mobiliteit als klaslokaal. Thema’s te over!

Waarde toevoegen door leren

Zelf zit ik midden in het creatieve proces van het ontwikkelen van een leersituatie voor Honours Studenten van Windesheim. Bovenop hun eigen studie leren deze studenten in multidisciplinaire groepen over sociale innovatie, doen onderzoek, doen projecten. We werken al met echte opdrachtgevers, met echte problemen, maar wat is er mogelijk zijn als je de stad tot klaslokaal bombardeert? Hoe gaaf zou het zijn als je direct waarde toevoegt aan een stad, dorp of thema puur door jouw leren? Iets terug geven aan de maatschappij door jouw leerproces. Jouw individuele leerproces tot een gemeenschappelijk leerproces maken, samen met de doelgroep. Stel je eens voor! Onderwijs weer terugplaatsen, daar waar het hoort, als hart van de maatschappij! Leren door te zien waar jij als individu waarde kan toevoegen.

Inspirerend leren

Het voordeel van de stad als klaslokaal is dat de school 24/7 open is. Je kunt leren op momenten dat het jou past, je onderzoeksobject is nooit ver weg! Inspirerend leren! Desnoods ‘s nachts leren. Het vraagt om andere vaardigheden, anders inzetten van methoden en technieken, misschien nieuwe methoden. Het vraagt vooral om nieuwsgierig zijn, willen ontdekken, begrijpen dat je niet alles hoeft te weten als je aan iets begint, maar dat experimenteren mag. Sterker, dat experimenteren moet! In de praktijk ontdekken wat nodig is. Zou dat niet prachtig zijn? Samen een leeromgeving vormen. Of in new speak:’een learning community voor een leven lang leren’

Ben je er al mee bezig of wil je ideeën uitwisselen neem dan contact op!

[Hems Zwier 06 211 008 91, Hems@me.com]

Vuur en Wad … ontwaken!

IMG_3677Zaterdagochtend 04.30, de wekker gaat! Aardedonker, stilte op het Hogeland. Schiet mijn kleren aan, grijp een appel en sta buiten. Wachtend op de studenten van het Windesheim Honours Programme. Tijd voor een awakening op het Wad.

Down the U

De awakening is onderdeel van de pressure cooker Getting Things Done. Een 24 uur durende challenge, waarbij de studenten van het eenjarige Windesheim Honours Programma, hoofd, hart en handen gebruiken om hun uitdagingen een sprong voorwaarts te brengen. Best kort 24 uur? Niet als je weet dat de meesten tussen de 2,5 en 4 uur slapen. Een enkeling zelfs helemaal niet.  Kortom een halve werkweek to get things done!

In de 24 uur geven de multidisciplinaire studententeams een boost aan een strategisch vraagstuk van een bedrijf.  Echte bedrijven met echte wicked problems! Een semester lang werken de studenten aan innovatie, scenario’s en een goed advies. Het weekend werkt daarbinnen als een booster. Studenten worden uitgedaagd om echt down the U te gaan. Hun oordeel uit te stellen, te onderzoeken, echt te kijken, te luisteren, aannames te onderzoeken en heel veel te prototypen.  Ervarend leren op een unieke plek vlakbij het Wad!

Individual Learning Journey

Elke student gaat binnen het eenjarige programma de individuele uitdaging aan zijn individual learning journey te optimaliseren. ‘Wie ben ik, wie kan ik worden’, wat zijn mijn kwaliteiten, waar zet ik ze voor in, welke waarde wil ik toevoegen. Nu en later! Dromen, kijken naar blokkades, loslaten en realiseren. Het weekend geeft er extra diepte aan! Onderstaand de sfeerimpressie van een journaling oefening op het Wad! 05.00 uur ‘s ochtends in stilte de uitdaging met je zelf aangaan … tijdens het ontwaken van de wereld!

Shot by iPhone

Een korte sfeerimpressie ‘Shot and edited by iPhone’

Zin om samen te reflecteren, bij grote vuren? Meer weten over expeditie of het Honours Programme! Hems Zwier (06 21100891)

Waarom grote verhalen en kleine stappen belangrijk zijn!

stapstenenPraten over sociale innovatie op een mooi terras bij de Onthaasting. Zeg nou zelf veel beter gaat niet worden. Ik kijk terug op een aantal jaren Social Innovation Lab. ‘Wat doe je nou precies’; vraagt mijn gesprekspartner. Een mooie vraag waar een waaier van antwoorden op mogelijk is. Natuurlijk vertel ik over de mooie projecten, die allen vernieuwing in zich dragen. Het anders denken en het anders doen. Begrippen als experimenteerplekken, regelluwe ruimte, kaders en creatieve ruimte, waarde toevoegen, rollen al snel over tafel. En vooral het ontstaan en realiseren van concepten vanuit een idee.

Een idee of een ergernis

Niets zo mooi als een idee dat ineens tot een duidelijke visie leidt. Als voorbeeld neem het idee van de Zomerschool. Ontstaan vanuit de gedachte dat een leven lang leren de toekomst heeft. En uit een ergernis over het huidige onderwijssysteem dat zoveel mooier zou kunnen. Zou het niet mooi zijn om verschillende disciplines, verschillende generaties met elkaar te verbinden op unieke plekken. Samen kijken wat er dan ontstaat, samen leren en genieten van dat wat er is. En daar uiteraard een enorme fun factor aan toevoegen. En dat werkt! Het concept dat ontstond wordt al op verschillende plaatsen gebruikt of geleend. En uit het eerste experiment zijn allerlei bijzondere projecten en verbindingen ontstaan. En dat is sociale innovatie. Zaken in gang zetten, experimenteren, leren en doorgaan. Kijken tot welke rimpelingen het werpen van een steen in de vijver leidt.

Een ergernis en een idee vormen de basis van veel van mijn concepten. Mijn laatste uitdaging Challenge the Future komt voort uit de ergernis dat er in Nederland jonge kinderen onder de armoedegrens leven. Een enorme kapitaalvernietiging als het om toekomstig talent gaat. Het idee koppel de mogelijkheden van de deeleconomie aan ‘groot dromen’ en het aanjagen van talentontwikkeling. Een idee zonder achterliggende ergernis is zelden de moeite waard! Net zoals talent zonder ambitie ook meestal tot niets leidt. Inmiddels ontstaat een mooi -voor en door jongeren- project met potentie. Belangrijk vraagstuk blijft wel het verdienmodel. Hoe krijg je een dergelijk project duurzaam verankerd? Wel of niet commercieel, crowd funding, subsidie, Social Impact Bonds? Of een cocktail van het voorgaande. Daar valt nog veel te leren! En degene die daar een mooi antwoord heeft mag mij gerust ‘s nachts bellen.

Grote verhalen en kleine stappen

Een andere leerervaring klinkt wellicht wat tegenstrijdig. Grote verhalen, kleine stappen. Ze kunnen niet zonder elkaar. Bij toekomstgerichte visies over onderwijs, werk, zorg en samenleven passen vergezichten. Past -uit de bekende doos- denken. Onderwerpen als een 21 werkweek, zelf-organisatie, wijkparticipatie, the pancake society, onderwijs in het hart van de samenleving vragen om een stip op de horizon. Zeg maar een ‘wow-ervaring’ van wat zou kunnen zijn. En als je niet oppast blijft het daar dan ook bij. Een wensdroom! Het zou zo mooi kunnen zijn als! Het is de creator van verhalen eigen om juist deze kant te belichten. En dat hebben we nodig! Utopische vergezichten! Maar er is meer nodig, een operator!

Operator van kleine stappen

Een groot verhaal zonder de eerste kleine stappen blijft zweven, ongrijpbaar en vluchtig. Show cases! Laten zien dat het werkt, hoe klein ook, daar begint elke vooruitgaan. En dat vraagt een heel ander talent de operator van kleine stappen vermaakt het grote verhaal tot de weg van de kleine stappen. Hoe maak je een organisatie waar medewerkers zelfsturend zijn? Hoe zorg je dat medewerkers vanuit talent en ambitie werken in plaats vanuit hun functiebeschrijving. Hoe zorg je voor die leersituatie waarin meerdere generaties vanuit hun eigen specifieke kracht (mag dat woord nog) samen leren en tot optimale prestaties komen. Hoe ziet een stadslab eruit? Wat betekenen wijkparticipatie en buurtbudgetten voor de kwaliteit van leven in de wijk?

Kleine stappen, experimenteren, leren, evalueren en weer een kleine stap. Dat is sociale innovatie en dat doet het lab. Het lab legt stapstenen tussen twee oevers zeg ik altijd. Het hier en nu en aan de overkant de toekomst. Stapstenen als rust en experimenteerplaatsen in de kolkende rivier van onzekerheid, verandering en wensdromen.

Doenkers, die denken koppelen aan direct doen. Leren door te experimenteren. Het Lab ten voeten uit!

 

Meer weten? Hems Zwier, Social Innovation Lab Tel.nr: 06 21100891 Mail: Hems@Socialinnovationlab.nl

 

De kracht van het antwoord…..schuilt in de vraag!

fotoEen verwarrend blog dat de ‘leer van het stellen van de juiste vraag’ poneert als de belangrijkste uitdaging van en voor de toekomst. ‘Hoe zou het zijn om te leven zonder alle zaken die mensen gemaakt hebben’; vraagt mijn dochter.

Geen wegen, geen auto’s, geen huizen. Het lijkt haar leuk. Spannend! Even later praten we over kennis. Wat zou dat betekenen als de mens teruggeworpen wordt op dat eerste moment van primair instinctief handelen? Op dat moment dat we nog niets hadden, behalve onszelf?

We zijn al weer uitgekeken op TV programma’s die ons laten zien hoe moeilijk het is om op een onbewoond eiland te overleven. Maar de vraag blijft hoe zouden we het doen? Wat is er voor nodig om dan succesvol te zijn? De verhalen van overlevenden van vliegtuigcrashes in de jungle geven zicht op de ontberingen.

Kennis maakt het verschil

Kennis maakt het verschil, roep ik. Direct toepasbare kennis! Wel of niet giftige slang, eetbaar voedsel, gevaarlijk insect. Beschikken wij nog over die kennis? Vrij kansloos! In de tijd dat melk uit de fabriek lijkt te komen en de enige kip die men kent de diepvriesvariant is. Wij kunnen alles weten, hebben toegang tot onuitputtelijke kennis tot ons gebracht via de digitale snelwegen. Maar hoe kies je uit die brij van kennis de juiste?

Terug naar ons onbewoonde eiland. Welke kennis heb je dan nodig? Een lange lijst van eetbare planten of alleen de kenmerken? De ezelsbruggetjes! De algemene kennis, waarmee je de wereld te lijf kunt gaan. Doorpratend stellen we vast dat kennis om te voldoen aan de onderste lagen van de piramide van Maslow essentieel is. Eten, drinken, slapen en reproduceren! Lekker eenvoudig, iedereen herkent het als het belangrijkste! Al het overige in de piramide is van later zorg. Zelfs de die-hards die WIFI aan de piramide van Maslow willen toevoegen weten wel beter na een weekje survival op een eiland.

De vraag maakt kennis

Even een pijnlijke constatering! De kennis van het reproduceren blijkt bij pubers goed voorhanden. De rest niet! Bijzonder om te beseffen dat bijvoorbeeld de basale kennis van het prepareren van eten en drinken lijkt te verdwijnen uit het collectief geheugen. Specialisten zorgen, langs zorgvuldig uitgebalanceerde procedures, dat wij vanaf de zijkant van een pak de maaltijd kunnen fabriceren. Wij hebben toegang tot alle kennis, maar de basale toepassing ervan lijkt te verdwijnen.

Verdwenen of verdwijnende kennis. Kauw daar eens op! Wat betekent dat nu werkelijk? Een bekende theorie zegt dat de mens zich sprongsgewijs ontwikkelt, afhankelijk van de uitdagingen die voorliggen. Een holbewoner had precies voldoende mentale vermogens om de uitdagingen van grot, wijf en voedsel aan te kunnen. In de huidige complexiteit van alledag overleeft hij geen dag, terwijl overleven juist zijn primaire ding was.

Kennis die niet in evenwicht is met de vraag gaat het dus niet worden. Zelfs niet als die kennis overvloedig aanwezig is. Het helpt niet, het brengt niets, het verwart. Sterker het is ballast! Het remt! Hou dat even vast! Als dat klopt, hebben we behoefte aan kennis op maat van de hedendaagse uitdagingen. Kennis op maat dat hebben we nodig! Survival kit voor de eenentwintigste eeuw! Kennis, of zijn het de juiste vragen, of beter de methoden om de volgende sprong te kunnen maken.

Geen rust voor echte vragen

Hoe ziet dat er dan uit? Welke waarden en inzichten zijn nodig gezien de complexiteit van de hedendaagse uitdagingen. Hebben we daar antwoorden op? Lukt het om weg te blijven uit al te simplistische visies? zijn we niet gewend geraakt aan veel te veel antwoorden! Ontbreekt de rust om in de snelheid van alledag echte vragen te stellen! De waan van de dag lijkt immers om antwoorden te vragen, niet uit te dagen tot het stellen van vragen!

Wie doet het nog, doorvragen tot de essentie op tafel ligt, onderzoeken! Zijn we het verleerd? Het waarderend onderzoeken van de door ons geconstrueerde werkelijkheid. Heeft Google ons de kennis en kunde van het stellen van de echte vragen ontnomen? Google als de gemaksbrenger. Op elke vraag, direct een antwoord. Geen hard zoekproces, geen expeditie naar mogelijkheden, maar een antwoord binnen 0,10 seconde? Zoals de fabriek de melk levert, levert Google het antwoord. Het eindproduct, zonder de weg waarlangs het totstandgekomen is.

Ik durf te stellen dat het vinden van de juiste antwoorden voor bijna alle uitdagingen, besloten ligt in de kunde van het stellen van de juiste vragen! Dat is niet gemakkelijk, dat is zweten! Dat is ons weer oefenen in die bijna verloren geraakte kunde van het stellen van vragen. Die zuigende vragensteller, die doorgaat tot op het bot, weer op een voetstuk plaatsen! Degene, die de essentie wil vangen, om van daaruit echt te bouwen! Die het durft iets nieuws te construeren … op maat van de huidige complexiteit.

Leiderschap gaat over vragen stellen

Waar leer je dat nog om de juiste vragen stellen? Waar leer je echt het bestaande ter discussie te stellen? Stel je eens voor dat in het onderwijs de vraag in plaats van het antwoord centraal zou staan. Dat elke uitdaging tot een expeditie van vragen zou leiden. Stel je voor dat het onderwijs zou uitblinken in het onderrichten van de leer van het vragen, als belangrijkste methode. Stel je eens voor dat ongebreidelde creativiteit, het onderzoeken van absurdistische mogelijkheden, het verkennen van serendipiteit, de belangrijkste leerwegen in het onderwijs zijn! Dat wij de leiders van de toekomst opleiden in het stellen van de juiste vraag.

Stel je eens voor dat een vraagstuk een echt vraagstuk zou zijn! Ga vandaag eens op zoek naar de juiste vraag in plaats van het juiste antwoord! Ga op expeditie naar de essentie van het vraagstuk!

Sociale innovatie …voorbij de hype begint het vertrouwen!

fotoHet is lente! Eindelijk! Een zucht van verlichting gaat door de natuur. Bloesem knalt uit knoppen. Mooi zoals de natuur altijd het juiste moment weet te vinden. Daar is de mens al jaren naar op zoek. Elke veranderaar, vernieuwer, innovator, incubator, inspirator, navigator voorzien van modernistische kretologie zoekt naar dat juiste moment! De heilige graal van verandering!

Voorbij de hype van magische momenten
Zo nu en dan lukt het om dit magische moment te hypen. De wensdroom of frustratie van velen te voorzien van een bijna magisch etiket. Onder het uitroepen van: ‘Dit is het’ gaat een zucht van verlichting door vernieuwend Nederland. Eindelijk daar is de epistemologische breuk. De breuk met het oude! Het licht aan de horizon, een einde aan de systeemcrises.

Het zou te ver voeren om alle hypes van de laatste 5 jaar te benoemen en op hun waarde te schatten. Pakken we er twee! Het nieuwe werken en sociale innovatie. De eerste omdat het een mooi voorbeeld is van hoe een prima gedachte als ‘laten wij het werk vernieuwen’ uiteindelijk bij het vuil gezet werd omdat het vooral over gadgets, ruimtebesparing en social media workshops leek te gaan. De hype van ‘Het Nieuwe Werken’ brengt nu niemand meer op de been.

Jammer, want het veranderingspotentieel was enorm en is nog steeds hard nodig. Het huidige tijdsgewricht vraagt om een ‘nieuw werken’, maar dan vooral gericht op dieper liggende vragen. Wat is werk eigenlijk, hoe verdeel je het, hoe innoveer je het? Of beter hoe zorg je dat gezien de vraagstukken van nu ….datgene wat wij ‘werk’ noemen er op aan blijft sluiten. Zeg maar eerst eens terug naar de essentie; ‘voor welk probleem of welke ambitie levert werk eigenlijk de oplossing’?

Voel je um? Leg werk eens aan tegen zorg, tegen educatie, tegen kwaliteit van leven, tegen duurzaamheid, tegen de droom van de kinderen van onze kinderen, dan praten we over een andere essentie en andere oplossingen! Dan spreek je over inbedding van het nieuwe werken in de vraagstukken van nu! Dan spreek je over integraal kijken naar de wereld van nu.

Sociale innovatie een vlucht naar voren?
Sociale innovatie lijkt het nieuwe ‘Het Nieuwe Werken’. De vlucht voorwaarts naar een nieuw concept. Gemakkelijk, want sociale innovatie kent vele gezichten en definities. En zoals de roeptoeters ons doen geloven ‘de tijd is er helemaal rijp voor’. Dat laatste is ook zo! De huidige systeemcrises maken dat links, rechts en in het midden ruimte ontstaat voor de gedachte dat het anders moet. Dat we nu vooral de huidige crises moeten dempen en naarstig op zoek moeten naar die fundamenteel andere setting, die maakt dat we echt op weg kunnen naar nieuwe elkaar voedende systemen. Het begrip sociale innovatie bestaat al jaren en kent een forse theoretische basis. Toch vraagt het om een definitie.

Sociale Innovatie een definitie
Laten we er de ‘Guide to Social Innovation’ van de EU eens bij pakken. Direct op de eerste pagina:

Social innovation can be defined as the development and implementation of new ideas (products, services and models) to meet social needs and create new social relationships or collaborations. It represents new responses to pressing social demands, which affect the process of social interactions. It is aimed at improving human well-being. Social innovations are innovations that are social in both their ends and their means. They are innovations that are not only good for society but also enhance individuals’ capacity to act.

Kijk daar hou ik van! Ambitie! Helemaal van deze tijd zou ik zeggen. Sociale innovatie is dus meer dan een tooltje van het HRM department. Sociale innovatie gaat over verandering van systemen, het weven van nieuwe verbanden. De EU guide vervolgt:
Social innovation describes the entire process by which new responses to social needs are developed in order to deliver better social outcomes. This process is composed of four main elements:
– Identification of new/unmet/inadequately met social needs;
– Development of new solutions in response to these social needs;
– Evaluation of the effectiveness of new solutions in meeting social needs;
– Scaling up of effective social innovations.

Simpel, maar niet eenvoudig! Laten we deze definitie en uitwerking nou eens even gebruiken. Zo breng je de hype tot rust. Sociale Innovatie vraagt om een proces dat deze uitdaging kan dragen zonder het proces te verstoren. Het vraagt om een proces waarbij top/down en bottom/up elkaar vinden (Appreciative Inquiry levert zo’n aanpak).

Begin klein en laat het groeien
Even terug naar het begin! Lente! Kijk naar de natuur! Laat je inspireren! Begin klein en laat het groeien! Zelfs de grootste systemen beginnen als een klein knopje. Een prachtig bloesemende boom is niet meer dan een totaal van kleine bloeiende bloempjes. Geef regelvrije ruimte, steun nieuwe initiatieven, faciliteer, schenk aandacht zonder teveel voorwaarden. Evalueer, prototype, pionier, ‘fail fast’ dat is het nieuwe vernieuwen!

Zet u niet vast in grootste transitie en transformatieplannen. Laat de teugels van controle vieren en geniet van het resultaat! Ga met lef de zoektocht aan! Geef de ruimte aan de ‘grassroots’, stuur met een pink en zie daar …… de kracht van sociale innovatie!